PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

6^e ZONDAG VAN PASEN (A)  -  4 en 5 mei 2002

1^e Lezing: Handelingen 8:5-8 ; 14 -17.
Evangelie: Johannes 14: 15 - 26.

Zusters en broeders,

We zijn naar Pinksteren onderweg.  Je merkt het onder andere aan de lezingen van vandaag.  Die gaan allebei over de H. Geest.
Over die Geest wordt er in de eerste lezing gezegd dat Hij - of Zij - de kerk aanmoedigt om nieuwe wegen te gaan.
Er wordt in die eerste lezing verteld dat de diaken Filippus is uitgeweken uit Jerusalem.  Dat hij in Samaria is geland en dat hij daar iets begonnen is wat tot dan toe niemand had gedaan.  Hij is het Evangelie gaan verkondigen aan mensen die geen echte Joden waren.  Die mensen daar in Samaria waren half joods en half heidens.  De prediking van Filippus heeft succes.  Hij heeft al een aantal mensen gedoopt.  Vanuit Jerusalem komen nu Petrus en Johannes daar naartoe.  Op hun gebed daalt de H. Geest, ook op deze half heidense bekeerlingen, neer. Daarmee geeft de Geest van Jezus zijn zegen aan dit nieuwe begin.
Als je verder leest in de Handelingen der Apostelen zie je de Geest zoiets nog meer doen.  Als de eerste echte heidenen aan Petrus vragen om christen te worden, daalt de Geest op deze mensen neer, zelfs nog voor ze zijn gedoopt.  Daarmee maakt hij aan de jonge kerk duidelijk, dat ze weer een nieuwe stap moet zetten.  Ze moet niet alleen halve heidenen, Samaritanen opnemen, ze moet nu ook mensen die volledig buiten het Jodendom staan aanvaarden als leden van de Kerk.
Zo komt de Geest naar voren in de eerste lezing van vandaag.  Zo verschijnt hij ook verderop, in de handelingen der Apostelen.
In een tijd als die van ons, waarin een oude kerkgestalte aan het afsterven is en wij naar een nieuwe vertaling van het evangelie in onze tijd en in onze cultuur op zoek zijn, is het bemoedigend om te weten dat de Geest van Jezus vanaf het begin de Kerk heeft aangemoedigd om oude vertrouwde paden te verlaten en nieuwe wegen in te slaan.
Dat is de moeite waard om te onthouden uit die eerste lezing van vandaag.

In de tweede lezing, in het Evangelie van vandaag, wordt er over die Geest nog iets anders gezegd.
Voor hij afscheid neemt zegt Jezus tot zijn leerlingen: 'Ik iaat jullie niet alleen, ik zal de Vader vragen om de Geest, die op mij heeft gerust, nu ook naar u toe te sturen. Die zal komen om u te helpen.  En Hij zal bij u blijven.  Voor altijd.'
Voor het geval wij bij dat zinnetje stil blijven staan, zou het kunnen dat we daarbij toch wel veel twijfels voelen opkomen.  Want van die Geest die bij ons blijft en die de Kerk bemoedigt om nieuwe wegen op te gaan, is er in onze tijd niet zo heel erg veel te zien.
In de periode van Het Vaticaans Concilie van 1962-1965, was dat anders, toen brak er inderdaad een vernieuwing door in de Kerk.  Het was een tijd van enthousiasme, van hoop en van verwachtingen.  Maar al een jaar of drie na het Concilie werd vooral de leiding van de Kerk angstig.  Ze kreeg schrik omdat er zoveel oude vertrouwde dingen overboord werden gegooid.  En ze probeerde naar het verleden, naar de tijd van voor het Concilie terug te keren.
Je zag dat gebeuren in de encycliek Humanae Vitae, over de geboorteregeling.  Die tendens tot restauratie zette zich ook op andere gebieden door: bv als het ging over homoseksualiteit, of over mensen die gescheiden waren en burgerlijk hertrouwd.  Dat verlangen om terug te keren naar het oude en vertrouwde leidde ook tot een nieuwe betutteling van leken, en tot de afwijzing van de mogelijkheid van de priesterwijding voor vrouwen.  Vanuit datzelfde verlangen om naar het vroegere terug te keren werden overal in de wereld behoudsgezinde bisschoppen gewijd en werden tientallen theologen, die nieuwe wegen aan het verkennen waren, veroordeeld.
Die Geest van Jezus, waarvan er gezegd is dat Hij als een helper bij ons blijven zal, en dat Hij de kerk zal inspireren om nieuwe wegen te gaan -valt er van die Geest vandaag de dag in de kerk nog wie iets te zien?
Het zal u misschien verbazen, bij wie ik ga beginnen, als ik tracht een antwoord te geven op die vraag.
Ik denk dan nl. spontaan aan Paus Johannes Paulus II.  Als u zich verbaast, dan kan ik me dat goed voorstellen.  Want juist deze paus heeft op allerlei terreinen en in een veelvoud van documenten getracht de klok terug te draaien.  En hij doet dat nog steeds, tot op vandaag.  Maar er is minstens één merkwaardige uitzondering.  Minstens op één terrein is hij een volkomen nieuwe weg ingeslagen.
Er bestaat een foto van hem die is genomen in Jerusalem.
Hij staat daar voor een oude muur.  Een stuk ruïne, overgebleven van de Joodse tempel die in het jaar 70 is verwoest.  Honderdduizenden Joden hebben in de loop van de voorbije 20 eeuwen aan die Klaagmuur gestaan.  Hebben daar hun verdriet en misschien soms ook hun vreugde geuit, hebben daar gebeden.  Maar nooit stond daar een paus, nooit heeft daar een paus staan bidden.  Op de foto zie je verder dat de paus iets doet wat de Joden daar heel dikwijls doen: Hij stopt een briefje in één van de spleten van de muur.  Op dat briefje staat een tekst waarin hij zijn spijt uitdrukt over het leed, dat door christenen in de naam van Jezus Christus inde loop van de eeuwen de Joden is aangedaan.
Enkele weken vroeger had hij al op de eerste Zondag van de Veertigdagentijd, 12 maart 2000, tijdens een liturgische viering in de St. Pietersbasiliek, niet alleen voor de misdaden die leden van de kerk de Joden hadden aangedaan, maar ook voor het onrecht dat aan allerlei andere groepen van mannen en vrouwen in de loop van de geschiedenis door leden van de kerk was aangedaan, aan God om vergiffenis gevraagd.
De Franse historicus René Rémond schreef onlangs: "Ge kunt deze paus reactionair noemen, geobsedeerd door morele thema's, maar dit gebaar van het vragen om vergeving voor alles wat gelovigen in de loop van de geschiedenis hebben misdaan, is revolutionair.  Geen paus voor hem heeft dit ooit gedaan". (1)  Johannes Paulus II is tenminste op dat gebied een nieuwe weg opgegaan.  Daarom denk ik dat in dit gebaar iets zichtbaar wordt van de activiteit van de Geest, die ook nu, ook in deze tijd, de kerk blijft inspireren om nieuwe wegen te gaan.

 

Van die aanwezigheid van de Geest onder ons, dacht ik ook iets te merken, toen bekend werd dat aartsbisschop DUARTE in zijn bisschopsstad Cali, in Colombië, op 17 maart van dit jaar werd vermoord.  Net als aartsbisschop Romero van EI Salvador en kardinaal Ocampo van Mexico had hij zich ingezet voor mensen die het slachtoffer werden van ontvoeringen van afpersingen en van geweld.  Geweld van rechtse doodseskaders, van linkse guerrillero's en van drugbaronnen.  Hij was kwetsbaar en hij wist het.  Aan vrienden had hij gezegd dat hij bescherming van bodyguards had geweigerd.  Hij zei: Als ze een aanslag tegen mij willen plegen, zou dat niets oplossen.  Er zouden dan alleen maar enkele mensen meer onschuldig worden gedood.Ik denk dat in de moed van die man en in zijn bereidheid om in die bizarre context zich in te zetten voor een nieuwe een meer menselijke samenleving, iets van de Geest van Jezus onder ons aanwezig was.
Maar het hoeven niet altijd mensen op belangrijke posten te zijn, in wie er iets van Jezus' Geest zichtbaar wordt.
Er zijn ook mensen die niemand kent, maar die, luisterend naar de Geest, op hun vierkante meter nieuwe wegen gaan.
Paulus schreef aan de christenen van Galatië, dat je ze hieraan kunt kennen: de Geest draagt vrucht in hen.  En hij somt die vruchten op.  De vruchten van de Geest, zegt hij zijn de volgende: liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, trouw, zachtheid, ingetogenheid. (Gal. 5:22)
Niet spectaculair maar wel concreet altijd ergens een nieuw stukje leven voortbrengend.
Veertig jaar geleden heb ik een man gekend, die deze tekst nogal eens aanhaalde.  Ik heb hem vier jaar meegemaakt.  Vier jaar les van hem gekregen.  Ik denk dat hij zelf iemand was, in wie de Geest vrucht droeg.  Hij heette Albert Dondeyne.  Op zijn gebied, het gebied van de filosofie, is ook hij nieuwe wegen opgegaan.
Luisterend naar de teksten uit de lezingen van vandaag, over de Geest, die een helper is, die bij ons blijven zal, altijd, en die ons zal inspireren om nieuwe wegen te gaan denk ik dus aan een paus die om vergeving vraagt, aan een bisschop die zijn leven riskeert voor het welzijn van mensen, aan Albert Dondeyne, die op zijn manier nieuwe wegen ging.
Ik denk dat het belangrijk is, om ook dit aspect, die aanwezigheid van de geest in de kerk te blijven zien
Kritiek op de kerk is noodzakelijk.  Ze is zelf misschien wel een vorm van luisteren naar de Geest.  Maar van kritiek alleen kan een mens niet te leven.  Dan dreigt men te eindigen in verbittering.  Of ontgoocheld af te haken.  Maar wie oog blijft hebben voor die hedendaagse vormen van het werk van de Geest, dat ook blijft verder gaan, altijd, die zal het geloof wel bewaren, ook het geloof in deze kerk die heilig is zondig tegelijk.
Waarom zouden wij opgeven of in de steek laten, wat de Geest van Jezus nooit opgeeft of verlaat?
Amen.

Marcel Heyndrikx SVD

 

(1)     "On peut traiter le pape de réactionnaire, obsédé par la morale ou le pèche, ce geste (vergeving vragen MH) est proprement extraordinaire et révolutionnaire.  Personne avant lui ne l'avait osé".

REMOND Réné: Le christianisme en accusation. Paris, Desclée de Brouwer, 2000, 156 pp.; p. 107.

6e ZONDAG VAN PASEN (A) - 4 en 5 mei 2002 1e Lezing: Handelingen 8:5-8 ; 14 -17. Evangelie: Johannes 14: 15 - 26. Zusters en broeders, We zijn naar Pinksteren onderweg. Je merkt het onder andere aan de lezingen van vandaag. Die gaan allebei over de H. Geest. Over die Geest wordt er in de eerste lezing gezegd