PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

12e ZONDAG DOOR HET JAAR (C) - 19 en 20 juni 2010

Zacharia 12: 10-11; 13: 1.
Lucas 9: 18-24.

Zusters en broeders,

      1. In de loop van zijn eerste jaar als bisschop van Antwerpen heeft Johan Bonny in het Theologisch Pastoraal Centrum een toespraak gehouden met als titel: 'De genade van een nieuw begin'. Hij heeft daarin uiteengezet wat hij beschouwt als de belangrijkste aandachtspunten voor de komende jaren. Naast de zorg voor de kerk als gemeenschap, de zorg voor de eucharistie en voor de verkondiging van de boodschap van Jezus, noemt hij daar ook de inzet, het engagement van christenen in en voor de wereld. Hij zegt daar onderandere over dat die inzet niet zonder problemen is. Ik citeer: 'In het Engels hoorde ik de uitdrukking 'the price of consciousness' -de kostprijs van gewetensvol handelen. Vandaag heeft gewetensvol handelen vaak een kostprijs. Je wordt er niet rijker van, integendeel. Of je nu werkt in een bedrijf, een ziekenhuis of een bank, overal is het een uitdaging om gewetensvol om te gaan met medewerkers, met patiënten, met geld en goed. Uitspraken als 'dat doet toch iedereen', 'de wet laat dat toch toe', 'je zal daaraan toch geen tijd meer verliezen!' illustreren dat een gewetensoordeel vaak tegen de stroom ingaat.' (1)

     2. 'The price of consciousness,- de kostprijs van gewetensvol handelen, daarover gaat het ook in de twee lezingen van vandaag.

In de eerste lezing van vandaag horen we over een man, een profetische figuur, die men blijkbaar heeft opgehangen en heeft doorboord. We weten daar weinig concreets over. Maar dit is duidelijk: hij deelt in het lot dat blijkbaar alle profeten beschoren is. Profeten zijn mensen die naar hun volk worden toegestuurd met een boodschap namens God. Die boodschap staat meestal haaks op wat mensen doen, wensen, eisen. Haaks ook op wat mensen in die tijd denken over God. Haaks op de eisen die ze aan God stellen, of op datgene wat ze van Hem verwachten. En dat loopt dan voor die profeten meestal niet goed af. Jezus van Nazareth zegt dat ooit zo: 'Jerusalem, dat de profeten doodt en dat stenigt die tot u zijn gezonden'. (Matt. 23:37)

'Zij zullen opzien naar hem die ze hebben doorstoken' zegt de eerste lezing: the price of consciousness, de kostprijs van gewetensvol handelen. Die uitdrukking 'ze zullen opzien naar hem die ze hebben doorstoken' heeft geschiedenis gemaakt. Ze komt in het nieuwe testament een paar keer terug (Johannes 19:37 en Apocalyps 1 :7) Daar wordt die tekst toegepast op Jezus van Nazareth. Hij is inderdaad ook iemand die 'the price of consciousness' de kostprijs voor gewetensvol handelen heeft betaald. In het evangelie van vandaag blijkt hij zich daar ook heel goed bewust van te zijn. Hij weet wat hem te wachten staat. Als je het, zoals hij, opneemt voor al wat zwak, ziek of uitgestoten is, als je bovendien een nieuwe visie op God verkondigt, en het opneemt tegen een aantal religieuze taboes, als je het constant aan de stok krijgt met alle soorten van religieuze leiders, priesters, Farizeeën, Sadduceeën en schriftgeleerden, dan zou hij wel heel naïef moeten geweest zijn om niet te voorzien hoe dat af zou lopen, zegt Drewermann. (2) Maar hij is bereid die prijs te betalen. En dat probeert hij zijn leerlingen ook duidelijk te maken. Hij spreekt in dit stukje evangelie dan ook over zijn lijden en zijn dood. Maar daar willen ze niet aan. Want dat klopt langs geen kanten met hun visie en met hun verwachtingen. Op een andere plaats bij een andere evangelist, gaat Petrus daar dan ook frontaal tegen in: 'Dat verhoede God, Heer. Dat mag u nooit overkomen'. (Matt. 16:22)

Hij heeft nog een lange weg te gaan, die Petrus. Een weg van confrontatie met Jezus' lijden, dood en verrijzenis, een weg van confrontatie ook met zijn eigen verraad en Jezus' vergiffenis. Een lange weg, voordat hij zelf bereid zal zijn, die prijs te betalen, 'the price of consciousness', de prijs voor gewetensvol handelen, om dan in Rome te eindigen op dezelfde manier waarop Jezus zelf geëindigd is.

     3. Wat betekent dat nu voor ons, die boodschap dat gewetensvol handelen een prijs heeft ?

Om te beginnen: Eigenlijk hebben mensen dat altijd wel geweten: dat je bereid moet zijn om voor je overtuiging ook een prijs te betalen. Om maar een voorbeeld te noemen: Zo lieten de Geuzen in 1566 een penning slaan met als zinspreuk: 'Fidêles au Roy jusques á la besace' -de koning getrouw tot aan de bedelzak. (3)

Van de mensen die ik heb meegemaakt waren het de moeders die zich daar het meest bewust van waren. Die ik gekend heb maakten zich soms wel illusies over hun kinderen, maar ze maakten zich geen illusies over datgene wat de trouw aan een kind met zich kon meebrengen. Ik zal niet gauw de uitspraak van één van hen vergeten, die zei over één van haar kinderen die ze zag ontsporen: 'Ik zal hem nog moeten gaan opzoeken in de Begijnenstraat'. Wat dan inderdaad ook nog gebeurd is. Of wat moeders bereid waren om mee te maken, om door te maken, in verband met name psychisch gehandicapte kinderen. Wat zij beschouwden als gewetensvol handelen in deze situaties, - ik heb meegemaakt hoe vanzelfsprekend ze bereid waren om daarvoor de prijs te betalen.

Het is misschien allemaal niet opwekkend, ik geef het toe. Het kan erg zijn, ongetwijfeld. Maar ik heb één ding gezien dat nog erger is. En dat is, als een mens zich ervan bewust is, dat hij of zij in belangrijke zaken, in zijn of haar leven niet bereid geweest is, om de prijs te betalen. Goed heb ik hem niet gekend, en hij is ondertussen gestorven. Maar hij schreef me ooit een brief naar aanleiding van het verschijnen van mijn boek. ¹ ... En Gij geeft ons een andere toekomst '. Hij schreef daarin ook iets over zichzelf. Hij schreef dat er een boek bestond - ik heb het nagekeken, het bestaat inderdaad - een boek waarin hij zichzelf herkende, een boek met als titel 'Dieu existe, je I'ai toujours trahi'. Dat bewustzijn, dat is, denk ik, erger dan het betalen van de 'price of consciousness', het betalen van de prijs voor gewetensvol handelen. Waarom ik dat denk is bijzonder goed weergegeven in een vers van Martinus Nijhoff:

'Het licht, Gods witte licht, breekt zich in kleuren:
Kleuren zijn daden van het licht dat breekt.
Het leven breekt zich in een bont gebeuren,
En mijn ziel breekt zich als ze woorden spreekt.
( .. )
Naakt aan een paal geslagen door de koorden,
Ziel,die zichzelve brak in liefde en woorden:
Dit zijn de daden waar ik mens voor was'. (4).

The price of conciousness, de kostprijs voor gewetensvol handelen -de daden waar ik mens voor was.

Amen.

Marcel Heyndrikx SVD

(1) BONNY, Johan: De genade van een nieuw begin. Antwerpen, TPC, 17 november 2010.
(2) DREWERMANN, Eugen. Das Lukasevangelium, Band I . Düsseldorf Patmos. 2009, S.658.
(3) Geciteerd in VAN DALE : Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, 'Gravenhage, Nijhoff, 1976, p. 3133.
(4) NIJHOFF, Martinus : Verzamelde gedichten. Amsterdam, Bakker, 1990, p. 8.