PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

23e zondag door het jaar (C) - 8 en 9 september 2007

Wijsheid 9 :13-19
Lucas 14:25-33.

Zusters en Broeders,

I. Om het zacht te zeggen: de reclame heeft Jezus van Nazareth niet uitgevonden. Scherper geformuleerd: Van reclame of propaganda had hij blijkbaar geen verstand.

De meest elementaire regels ervan lapte hij aan zijn laars. Kijk maar naar het evangelie van vandaag.

Een eerste regel van alle reclame is, denk ik, dat je je waar moet aanprijzen. Wat je aan een ander wilt slijten, moet je zo gunstig mogelijk voorstellen. Alle voordelen ervan opsommen. Maar daar horen we in het evangelie van vandaag niets over. Jezus spreekt helemaal niet over de voordelen die het heeft om zijn leerling te zijn. Op andere plaatsen in het evangelie doet hij dat wel. Hier niet.

Een tweede regel van de reclame lijkt me te zijn dat je de mensen ervan overtuigt ,dat de prijs die je vraagt echt nogal meevalt. Jezus van Nazareth doet precies het omgekeerde. Hij vertelt uitvoerig hoeveel het je wel kan gaan kosten als je hem wilt volgen. Bij Lucas staat er hier: "Wie zijn vader of moeder niet haat, kan mijn leerling niet zijn". Over dat haten hoef je niet te vallen. Dat is een eigen soort uitdrukking van het Hebreeuws. Mattheüs heeft dat al vertaald voor zijn lezers en zegt: "Wie zijn vader of moeder meer bemint dan mij is mijner niet waardig". Maar ook zo is het nog cru genoeg. Je moet dus voorrang geven aan Jezus van Nazareth en aan zijn boodschap niet alleen boven je bezit, maar zelfs boven de mensen die je het liefst, die je het meest nabij zijn. Ga er maar eens aan staan!

Een derde regel van de reclame is, denk ik, dat je mogelijke kopers die nog wat aarzelen, zachtjes moet helpen om over hun aarzeling heen te komen. Maar ook tegen deze regel gaat Jezus van Nazareth in. Aan mensen die geneigd lijken om hem inderdaad te volgen -er is in het begin van dit stukje evangelie sprake van een grote menigte -zegt hij: Zou je er niet eerst nog eens goed over nadenken? Want misschien hou je het wel niet vol, en dan maak je jezelf wellicht nog belachelijk ook. Zoals die man die een toren begon te bouwen en moest stoppen toen de fundamenten er lagen, want zijn geld was op.

Neen, reclame en propaganda kwamen blijkbaar niet voor in het woordenboek van Jezus van Nazareth.

Als je dat evangelie van vandaag werkelijk goed beluistert dan sta je er nog altijd verbijsterd van. Het is beslist abnormaal wat Jezus daar allemaal zegt. Het is verbijsterend.

 

II. Ik zou nu bij dit evangelie drie kanttekeningen willen maken in de hoop, dat die het misschien wat kunnen verhelderen. Want daar zijn preken voor.

     1. Mijn eerste kanttekening is de volgende: Jezus van Nazareth maakt geen reclame voor zijn zaak. Maar misschien zijn er wel dingen waarvoor je geen reclame kunt of moogt maken.

Laat ik u een paar voorbeelden geven. Je kunt als vader of moeder terecht hopen dat uw kind niet met die jongen of dat meisje zou trouwen. En dat kun je en dat moet je soms ook zeggen. Maar keer het eens om: Kun je aan een kind ook deze of gene partner aan- prijzen. Daar reclame voor maken ?

In een vorige generatie is dat blijkbaar wel gebeurd. Sommige vrouwen hielden zich daar nogal eens mee bezig. Maar in onze taal kregen ze een naam toebedacht die niet erg vleiend is. Men noemde ze: koppelaarsters. Alsof men aanvoelde dat men op zo'n belangrijk terrein van het leven als de keuze van een partner, de vrijheid van een mensenkind niet door reclame of propaganda mag beïnvloeden.

Een ander voorbeeld: In onze tijd zijn er steeds meer mensen met psychische klachten. In een recent onderzoek zeggen één op drie Belgen van zichzelf dat ze lijden onder psychische problemen. Het is dan heel belangrijk dat er aan deze mensenhulp geboden wordt. Deskundige hulp. Liefst van een psycholoog of van een psychiater. Wie deze mensen nabij is, kan en mag hen daar soms op attent maken. Maar je mag hem of haar dat niet aanpraten, er geen reclame of propaganda voor maken. Een psycholoog of een psychiater kan alleen iemand helpen als die persoon daar zelf voor gekozen heeft.

Met de keuze van een levensbeschouwing of van een godsdienst is dat ook zo. Dat is iets heel persoonlijks. En daarom doet Jezus van Nazareth dat ook niet. Hij maakt geen propaganda. Hij doet wel iets anders, hij nodigt uit en hij leeft voor. Verder kan en wil hij ook niet gaan. Dat is mijn eerste kanttekening bij dit evangelie.

     2. Mijn tweede kanttekening luidt als volgt: Als je in het evangelie teksten tegen komt zoals deze, teksten waar je het moeilijk mee hebt, dan is er een heel eenvoudige sleutel om die beter te verstaan. Je moet je dan gewoon eens afvragen: Hoe heeft Jezus van Nazareth die tekst zelf beleefd ?

Hoe deed hij dat zelf: voorrang geven aan God in zijn leven, en aan datgene wat hij als zijn levensopgave als zijn opdracht zag? Boven de liefde tot hen die hem het meest nabij waren. Hoe zag dat er uit in zijn leven? Hoe was zijn verhouding tot zijn vader en zijn moeder, tot zijn vrienden, tot zijn leerlingen, tot zijn succes en tot zijn eigen leven ?

Hij heeft aan anderen nooit iets gevraagd wat hij niet eerst zelf heeft gedaan.

     3. Mijn derde kanttekening is de belangrijkste. Kun je je dat voorstellen hoe dat er uit zou zien, voorrang geven aan Jezus van Nazareth en zijn boodschap, nu, in deze tijd? Misschien kan ik ook dit verduidelijken met een voorbeeld.

Een collega van mij heeft lange tijd een man opgevangen die in zijn leven veel tegenslag had gehad. Iemand van 12 stielen en 13 ongelukken. Hij had er dan zelf nog de miserie van een aantal onverstandige beslissingen aan toegevoegd. Een aangenaam karakter had hij ook niet. En zo was het wel erg stil rondom hem geworden. Hij was vereenzaamd geraakt. De man kreeg kanker, en het werd een lange lijdensweg. En die collega van me sprong voor hem in de bres. Hij trachtte zijn ziekenkas te regelen, zijn pensioen en zo, want er was daar niets in orde. Hij deed boodschappen voor hem, ging elke dag of om de twee dagen op bezoek. Maar we merkten dat het op de duur duidelijk te veel werd voor hem. Hij kreeg nu zelf last van zijn maag. We waarschuwden hem dat hij toch ook aan zijn eigen gezondheid moest denken. Hijsprak dat niet tegen. Maar hij zei: Ik kan die man nu toch niet aan zijn lot overlaten, dan laat de enige die hij nog heeft en die hij vertrouwt hem ook nog zitten. Hij is er mee doorgegaan, maar het heeft hem wel een stuk van zijn eigen gezondheid gekost.

 

Er zijn in een mensenleven situaties waarin een oproep naar je toekomt. En op een of andere manier weet je dat je die niet naast je neer kunt leggen. Anders zou je ontrouw worden aan jezelf.

Op zo'n oproep ingaan -dat is precies wat Jezus van Nazareth heeft gedaan in zijn leven. Op zo'n oproep ingaan in je eigen leven, dat is Jezus van Nazareth volgen. En dat kan dan voorrang hebben,zelfs op je liefde voor je vader of je moeder, je partner of je kind.

Daar gaat het evangelie van vandaag over. Het zijn Goddank extreme situaties die niet alle dagen voorkomen. Maar soms komt een mens voor dat soort keuzes te staan. En je ziet mensen die keuze dan ook soms maken.

Zo zijn er mensen van ons geweest, die heel goed wisten hoe gevaarlijk het was om in Kongo te blijven. Maar ze voelden zich geroepen om niet weg te gaan. Eenvoudig omdat de mensen bij wie en voor wie ze al jaren werkten, helemaal niet weg konden. Daarom konden ook zij toen niet zeggen: Mensen stel het wel, maar wij zijn naar huis. Ze bleven solidair. Het is Goddank goed afgelopen, maar het had ook heel anders kunnen gaan.

Ze kozen, en ze liepen in zijn spoor. In het spoor van Jezus van Nazareth. Vanzelfsprekend is dat niet -verre van. Niemand kan van zichzelf zeggen dat hij dat altijd zal doen. Het zijn grenssituaties. En een mens is niet altijd een held.

Misschien was het wel daarom dat de Deense filosoof Sören Kierkegaard ruim een eeuw geleden zei: "Niemand van ons kan van zichzelf zeggen dat hij een christen is. We zijn in het beste geval bezig met het te worden".

En misschien is het ook daarom dat de eerste lezing van vandaag een gebed is om wijsheid.

Amen.

Marcel Heyndrikx SVD