PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

2e ZONDAG VAN DE ADVENT ( C). - 5 en 6 december 2009.

Baruch: 5: 1-9.
Lucas 3: 1-6.

VISIOEN

Zusters en broeders,

I. De eerste lezing van vandaag is een lezing die op naam staat van Baruch, de secretaris van de profeet Jeremia. Het is een laaiend enthousiaste tekst. Een perspectief op een paradijselijke toekomst. Een en al gejubel,alle registers open. Iets van dat perspectief loopt zelfs door in dat heel anders getoonzette stukje, het evangelie van vandaag. Dat eindigt met deze zin: 'En al wat leeft zal zien hoe God redding brengt '.

Toekomst muziek.

Maar zoals bekend, tussen droom en daad staat er nogal eens een en ander in de weg. Wat de realisatie van die droom in de tijd van Baruch in de weg stond was de situatie van dat moment.

Die situatie kwam toen hier op neer: de profeet richt zich tot mensen die uit hun land zijn gedeporteerd. Dat land is zijn zelfstandigheid kwijt geraakt. De tempel is verwoest en een koning hebben ze niet meer. Een grote groep inwoners is in ballingschap weggevoerd. Een deel van die groep is ondertussen wel naar Israël teruggekeerd, maar de meest dynamische figuren hebben zich aangepast en zijn in dat vreemde land gebleven. Israël lijkt wel failliet te zijn.

In de tijd waarin ons stukje evangelie speelt, de tijd waarin Johannes de Doper optreedt, is de situatie niet veel beter. Iemand heeft de toestand van toen zo samengevat:
'Een corrupte dictator, keizer Tiberius, regeert met harde hand. Het Romeinse bezettingsleger staat onder commando van een uit het centrum van de macht weggepromoveerde bevelhebber, Pilatus. De plaatselijke collaborerende marionet is Herodes. De verraderlijke en onbetrouwbare godsdienstige leiders zijn Annas en Kajafas. Twee zelfs, terwijl er slechts één nodig was. De onderdrukte bevolking is doodarm, vanwege hoge belastingen aan tempel en bezettingsmacht. Het is een heel beroerde tijd.' (1). Visioen van een stralende toekomst -het ziet er niet naar uit dat die er zit aan te komen.

Maar over dit probleem, het probleem van die belabberde situatie, hebben onze teksten het niet. Er is iets anders dat de vervulling van die droom in de weg zit. Iets anders waar ze op wijzen.

II. De mens is het probleem.

Als die droom, dat visioen in vervulling wil gaan, dan moet er in de mensen iets veranderen, zeggen ze. Ze moeten dan om-denken, veranderen van denken. En veranderen van doen. De hindernissen die de realisatie van dat visioen in de weg staan, moeten worden opgeruimd. Voor een nieuwe toekomst moeten er wegen worden gebaand.

Het probleem is voor de bijbelse auteurs niet de situatie, het probleem is de mens. Een nieuwe wereld, een nieuwe samenleving, vraagt om een nieuwe mens.

Die ideale samenleving is geen pakje dat uit de hemel valt. Ze is Godsgeschenk én vrucht van menselijke inzet. Zonder menselijke inspanning kan die 'vrede door gerechtigheid' waarover Baruch spreekt, zich niet op aarde vestigen. En als mensen hun kronkelwegen niet recht maken, dan kan ook al wat leeft niet zien hoe God in een nieuwe samenleving redding brengt.

De mens en zijn voorbereidend werk, dat is het zwakke punt.

Dat is in onze tijd, in een heel andere visie op de mens en zijn toekomst, zelfs vanuit de ervaring duidelijk geworden.

Het communisme kende namelijk ook zo'n visioen van een nieuwe wereld. Het omschreef die nieuwe wereld als: een wereld waarin erkenning zal zijn van de mens door de mens, in een klasseloze maatschappij. Als weg naar de realisatie van dat visioen wees Marx de omvorming van de economische structuren aan. Als het economisch beleid niet meer zou worden bepaald door het winstbejag van individuele kapitalisten, als de sleutels van dat beleid in handen zouden zijn van de gemeenschap, dan zou er vanzelf een nieuwe mens komen en een maatschappij waarin alle mensen gelijk zijn. Die omvorming van de economie is er in sommige landen inderdaad gekomen, maar wat nergens kwam was die nieuwe mens. En de pogingen om de komst van die nieuwe mens te forceren, zijn uitgelopen op een bloedige dictatuur.

Structuren zijn belangrijk -dat heeft Marx ons inderdaad bijgebracht. Maar de mens is het probleem. Zolang de mens niet verandert, in zijn denken en in zijn doen, is de realisatie van het visioen onmogelijk. En dat heeft -behalve de Bijbel- de geschiedenis van het communisme ons geleerd.

III. Langs die omweg zijn we dan bij Baruch en bij Johannes de Doper terug.

Als je de realisatie van het visioen wilt beleven, baant dan de weg voor de komst van zo'n nieuwe samenleving. Maakt de kromme wegen recht en de ruwe wegen effen. Vrij vertaald :verandert van denken,verandert van doen .Geloof niet langer dat geld het voornaamste is bijvoorbeeld, en handel niet zo alsof je het centrum van de wereld was. Kijk ook naar de mens naast u.

Maar er komt nog iets bij
Blijf geloven in de mogelijkheid van een nieuwe wereld. Die komt niet ineens, maar die kan er komen in een soort langzame, historische ontwikkeling.

Dat geloof is niet vanzelfsprekend, in een tijd waarin 'No Future' een populaire slogan is,en waarin sociologen er op wijzen dat precies het verlies van geloof in de toekomst tot verzuring leidt.

Het tweede Vaticaans Concilie sprak over de kerk als over 'Volk van God onderweg.' Onderweg, jawel. Het is een vorm van geloof waarin het vertrouwen bewaard wordt dat die weg niet dood loopt, geloof in dat visioen van de toekomst -dat het geen illusie is. Daarom eindig ik vandaag met een gebed:

Behoed mijn weg Richt mij,
at ik niet vastloop
Dat ik mij niet voeg in de kringloop van het lot
dat ik niet, ten einde raad, in het kwaad berust,
mij voeg naar ongerechtigheid en niet meer horen wil van nieuw begin.
Doe mij uitzien naar een toekomst van nieuwe aarde.
Doe mij heugen wat Gij gewild hebt.
Roep mij, vandaag nog
Wijs mij terecht. (2)

Amen.

Marcel Heyndrikx SVD

(1 ) Van Bergen W. en De Groot H. Het hoge woord er uit. Preken voor het jaar C. Heeswijk, Berne, 2003, p. 6

(2) Oosterhuis H.: Gebeden en psalmen. Baarn, Ambo, 1984, p. 217.