PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

GOEDE VRIJDAG 1995

Wie was Jezus Van Nazareth? Wie is Jezus van Nazareth? En hoe kom je daar achter? Je eigenbeeld van Jezus tekenen. (Dali)

Zusters en broeders,

In het jaar 1572 tekende Johannes van het Kruis (1542 -1591) op een papiertje van 5 cm met een soort Oost-Indische inkt een gekruisigde Christus.
Johannes was toen 30 jaar oud. Samen met Theresia was hij bezig de Karmel van Avila te hervormen.
Die Karmel was niet slecht. Niet veel slechter dan de rest van de kloosters in die tijd. Niet veel beter ook. Ze leefden er gezapig, burgerlijk, niet heet, niet koud. Waarom moeilijk als het makkelijk ook kan! De kracht van het evangelie moest je er niet zoeken.
Johannes was uit ander hout gesneden. God woonde bij hem niet in een of ander bijgebouwtje maar in het centrum van zijn huis dat zijn leven was. Hij was gegrepen door dat woord van Jezus: 'Bemin de Heer uw God met heel uw hart met heel uw ziel met heel je verstand en met al uw krachten. (Mt. 22:37) Dat was geen opgave die hij zich had gesteld, geen programma, dat was een vuur dat in hem brandde! "Vuur ben ik komen brengen op aarde en hoe verlang ik er naar dat het zou branden" (Lc. 12:49) had Jezus ooit gezegd. In Jezus zelf brandde dat vuur van die liefde. In elke eeuw zijn er wel van die mensen geweest. En hier was er weer zo een, 1500 jaar na Jezus van Nazareth.
Johannes leefde van dat vuur en hij wou dat vuur ook doorgeven. Als het vuur van die liefde in de kloosters niet brandde, wat in Gods naam zaten die mensen daar dan bij elkaar te doen? Dat het vuur opnieuw zou branden, dat het weer zou oplaaien, dat was de bedoeling van die hervorming die hij samen met Theresia wou doorvoeren. En dat sloeg aan. De zusters die in het klooster woonden begonnen iets van die liefde te verstaan. Ze zagen daar iets van, van die liefde die in Jezus brandde, en die nu ook onder hen in Theresia en Johannes aanwezig was. Ze gaven hun gerieflijk leventje op, hun zoeken naar verstrooiing, naar afleiding, naar comfort. Ze concentreerden zich op wat de kern van alle religieus leven is -die liefde tot God en die liefde tot de mensen.
Maar ze waren in dat klooster met 120. En ze waren niet allemaal enthousiast over die nieuwe manier van leven die veel authentieker maar ook veel strenger was. En een aantal familieleden en kennissen van die zuster werden ronduit agressief. War was hij eigenlijk van plan, die fanaticus.
Johannes stootte op tegenwind. Windkracht zes. Het zou later nog oplopen tot windkracht 10. Naar zover was het in 1572 nog niet. Hij was nog niet gevangen gezet. Maar op een bepaalde dag gebeurde er wel het volgende: Johannes stak op een stil moment een plein over, dat er verlaten bij lag. Hij werd toen plotseling vastgegrepen, onderuit gehaald, onbarmhartig afgeranseld.
De nacht daarop had hij een droom, of een visioen. Jezus toonde zich aan hem. Hij hing aan een kruis, en hij zag er zo geslagen en verhakkeld uit als Johannes de dag voordien. En de gekruisigde hing daar voorovergebogen, naar hem, Johannes, toegewend. Een gewonde en gemartelde Christus die zich over een andere gewonde en gemartelde boog.
Van die over hem heengebogen gekruisigde Christus heeft Johannes de volgende morgen dat tekeningetje gemaakt. Vanuit zijn eigen lijden, vanuit zijn eigen pijn, had hij een nieuw zicht op de gekruisigde Jezus gekregen. Hij was er nu dichterbij gekomen. Of misschien moet je zeggen: ze waren elkander meer nabij gekomen. De gemartelde Johannes en de Jezus die zich over hem heenboog. En die Johannes zo op die 5 cm. papier getekend heeft.

Bijna 400 jaar later, in 1950, kwam Salvador Dali met dat tekeningetje van Johannes van het Kruis in contact. Een Karmeliet had hem over die afbeelding van de gekrusigde Jezus ge- sproken en hem een foto van dat tekeningetje getoond.
Nu was Dali alles behalve een heilig prentje. Hij was een grillige figuur, een fantast. Hij verzon de gekste dingen. Zowel in zijn leven als op zijn schilderijen en tekeningen. Hij was uitdagend, schokkend, hij joeg de goegemeente op stang. Maar misschien was dat ook maar een manier om zichzelf te beschermen, om zijn kwetsbaar innerlijk te verbergen. In alle geval, in de veertiger jaren was hij katholiek geworden. Ook weer zo'n gekke streek van hem, vonden ze. Wie doet dat nu ?
Zeker is dat dat tekeningetje van Johannes van het Kruis hem heeft geraakt. Het liet hem een tijdlang niet los. Hij droomde ervan. Hij had het idee dat hij deze gekruisigde Christus nu zelf ook moest uitbeelden. En in 1952 schildert hij het werk waarvan u hier een reproductie ziet. Hij gaf het schilderij als titel mee: "Le Christ de S. Jean de La Croix': De Christus van sint Jan van het Kruis.
Wat hij aan die tekening van Johannes van het Kruis ontleende was vooral die voorover gebogen, naar de mensen en naar de aarde toegewende Christus. Zoals hij zich naar Johannes had toegewend.
Maar Dali veranderde er twee dingen aan. En die dingen hingen samen met zijn leven, met het leven van Salvador Dali.
Op de eerste plaats voegde hij er iets aan toe. Onder die gekruisigde Christus schilderde hij zijn eigen streek, het landschap waarin hij zelf woonde. Dali verbleef toen meestal aan de Catalaanse kust, bij het haventje van Port Lligat. Zijn landschap was de zee, met de boten en de vissers. En dat landschap zie je onder die gekruisigde Christus afgebeeld. Naar dat landschap hangt de gekruisigde voorovergebogen, daarnaar is hij toegewend.
En het tweede dat hij aan die tekening van Johannes van het Kruis veranderde is het volgende: De gewonde, de gefolterde Jezus van Johannes van het Kruis is door Dali in een verheerlijkte Christus veranderd. Een Christus die jong en krachtig, stralend in het licht aan het kruis hangt. Tegen een achtergrond die aardedonker is. Jezus zelf zoals Dali hem hier heeft geschilderd, is aan duisternis en dood ontkomen.
Misschien omdat de bekeerling Dali, die voldoende duisternis en meer dan voldoende chaos had gekend, in de Christus nu ook zelf het licht had gevonden. Een Christus die zich over hem, over zijn streek neerboog. Zoals hij zich over Johannes van het Kruis had neergebogen.

Ik denk dat ook wij ,ieder voor zich, ieder langs zijn of haar weg, onze eigen toegang zullen moeten vinden tot die Jezus van Nazareth.
Vanuit ons eigen landschap, vanuit onze eigen levenservaring, zoals Dali. Vanuit onze eigen pijn misschien, zoals Johannes van het Kruis.
Misschien gaat dat dan zo: Je bent zelf ooit gegrepen door een of ander ideaal. En je begint van daaruit op een nieuwe manier, op jouw manier, iets van Jezus van Nazareh te verstaan. En hoe hij heeft geleefd en geleden omwille van dat ideaal. Of zo: je hebt geprobeerd om eerlijk te zijn. En dat heeft je behoorlijk in de problemen gebracht. Maar nu versta je wellicht zoals nog nooit tevoren wat hij bedoelde toen hij zei: 'uw woord zij ja, en dan ook ja, en neen en dan ook neen en wat daarbij komt is uit den boze. (Mt. 5:37) Of je hebt van een mens of van mensen gehouden, met een liefde die was als een vuur. En je begrijpt iets van de manier waarop Jezus van Nazareth van God en van de mensen heeft gehouden.
Iedere mens gaat zijn of haar eigen weg. Iedere persoon en elk mensenleven is anders. Maar er zijn gelijkenissen. Met andere mensen, met de mens Jezus van Nazareth. Vanuit die situaties in je eigen leven kun je hem op een nieuwe manier ontdekken. Als de gekruisigde Jezus die zich over je heen buigt. Zoals bij Johannes van het Kruis. Of als de verheerlijkte die ook voor jou leven licht wil zijn. Zoals hij dat bv voor Salvador Dali is geweest. Dan weet je wie hij was -Jezus van Nazareth. Dan weet je wie hij is -voor jou.

Marcel Heyndrikx SVD

afbeelding  zie hpierre.poirot.perso.sfr.fr