PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

GOEDE VRIJDAG 2009

 

 

Zusters en broeders,

 

I.          Johan Meyer heette hij (1923-23 aug. 1985 - 61 j.). Hij was afkomstig uit de Ost-Kantons, de streek rond Eupen-Malmedy en Sankt Vith. Hij was een medebroeder van mij. Hij leefde en werkte als missionaris in Chili, in de tijd van Alliende en dan later onder de dictatuur van Pinochet. Je hoorde goeie dingen over hem vertellen. Ze noemden hem de 'rooie Meyer', misschien omwille van de kleur van zijn haren, misschien omwille van zijn sociale inzet. En misschien ook als combinatie van die twee.

Ik heb hem maar één keer gezien. Hij was toe op verlof. Er is mij iets van hem bijgebleven. Wij vroegen hem om eens wat meer te vertellen over de toestand in Chili onder Pinochet, en over zijn werk. Elke missionaris deed dat, ze deden dat met plezier.

Hij is de enige missionaris geweest - en ik heb er veel gekend - die op die vraag niet wou ingaan. Hij zei: 'Sorry, het is te gevaarlijk, ge weet nooit hoe ze zoiets via via ginder aan de weet kunnen komen'. Het heeft meer indruk op mij gemaakt dan elk mogelijk verhaal. Zelfs hier, zelfs onder zijn vakantie, ging de dreiging die van dat regime uitging nog met hem mee.

Het is waarschijnlijk in die periode, de periode van de dictatuur, dat het kunstwerk waarvan we een reproductie op deze Goede Vrijdag gaan gebruiken om het lijden en de dood van Jezus van Nazareth te gedenken, is gemaakt. Het origineel is een muurschildering. Het stelt een duif voor, die met opengesperde vleugels aan een kruis is genageld. De kunstenaar heet Nelson Munoz Mera. Meer is mij over hem niet bekend. Meer weet ik dus ook niet over dit schilderij.

Maar er is wel iets anders.

 

II.         De franse filosoof Paul Ricoeur is iemand die veel over symbolen heeft nagedacht. Hij heeft onderandere een boek geschreven met als titel: 'La symbolique du mal' Symbolen van het kwaad. Over het symbool in het algemeen zei hij iets dat in de filosofie zeer bekend is geworden. Hij zei: 'Le symbole donne à penser' : Het symbool geeft te denken, het zet ons aan het denken. (1)

Dat doet dit symbool met ons ook, deze avond. De gekruisigde duif verwijst over zichzelf heen naar die andere gekruisigde, Jezus van Nazareth. Ze doet dat op drie manieren.

1.  De eerste manier hangt samen met haar herkomst. Ze komt van ver, die duif met dat groene takje in haar bek. Ze komt uit het bijbelse verhaal over de zondvloed. Als de regenperiode voorbij is, zendt Noach een duif uit om de toestand op aarde te verkennen. De duif komt met een groen takje in haar bek naar de ark terug. Dat groene takje is een teken dat de aarde weer bewoonbaar wordt. (Genesis 8:6-11) Het groene takje is het symbool van een nieuw begin. Symbool van de vrede, die God met de mensen sloot, na de zondvloed. (2)

Brenger van vrede: dat is de eerste manier waarop de duif met het groene takje naar Jezus van Nazareth verwijst. Reeds bij zijn geboorte zongen de engelen immers: 'Eer aan God in den hoge, en vrede op aarde aan de mensen die Hij liefheeft'. (Lucas 2 14) En bij zijn intocht in Jerusalem, kort voor zijn dood, zingen zijn leerlingen: 'Gezegend de koning die komt in de naam van de Heer. Vrede in de hemel en glorie in den hoge'. (Lucas 19:38) In zijn bergrede had hij de vreedzamen zalig geprezen, en bij zijn afscheid sprak hij : 'Vrede laat ik u na, mijn vrede geef ik u'. (Johannes 14:27). Later zal Paulus schrijven aan de christenen van Efese: 'De scheidingsmuur die er stond tussen Joden en niet-Joden heeft hij afgebroken. Hij heeft ons tot één volk gemaakt. Hij is onze vrede'. (Ef. 2:14)

 

2.  Maar de duif is gekruisigd -ze is de gekruisigde onschuld. De duif is niet gewelddadig, ze is geen roofvogel. Ze is zowat de onschuld zelf.

En daarom verwijst ze op een tweede manier naar Jezus van Nazareth, als naar degene die onschuldig gekruisigd werd.

Die onschuld van Jezus wordt door  Pilatus zo verwoord: 'Ik vind hoegenaamd geen schuld in deze man'. (Joh. 18:38) En één van de moordenaars die naast hem gekruisigd zijn zegt over hem: 'Wij hebben het verdiend, maar hij heeft niets verkeerds gedaan'. (Lucas 23:41)

Ooit schreef iemand een boek over Jezus van Nazareth met als titel: 'Celui qui vient d'ailleurs, l'innocent : 'Hij die ergens anders vandaan komt, één die onschuldig is'.

3.  Er is nog een derde manier waarop de gekruisigde duif naar de gekruisigde Jezus verwijst. De duif heeft namelijk tot in haar dood dat takje in haar bek. Dat takje is de boodschap die ze brengen moest. En ze houdt dat takje vast, tot op dat kruis. Als één die trouw blijft aan haar taak, die vasthoudt aan de zending die de hare was. Op die manier is ook Jezus van Nazareth aan zijn zending trouw gebleven, tot op het kruis, tot in zijn dood. Bij die trouw sluit de groene kleur van dat takje aan: groen is de kleur van de hoop. Precies omdat Jezus aan zijn boodschap tot in de dood is trouw gebleven, zal God ook aan hem trouw blijven, tot over de dood heen. Daardoor was het onmogelijk, zegt Petrus naderhand dat God hem in de dood zou achterlaten. (Handelingen 2:24)

Het groene twijgje dat voor Noach teken was van een vernieuwde aarde die God aan de mensen na de zondvloed schenken wou, wordt hier dan teken van de verrijzenis, teken van dat nieuwe leven aan gene zijde van Jezus' dood.

 

III.        Wat die gekruisigde Christus, en die gekruisigde duif als symbool van hem, voor de kunstenaar heeft betekend weet ik niet. En ik weet evenmin wat de gekruisigde Jezus heeft betekend voor Juan Meyer, en voor de anderen die geleden hebben onder Pinochet.

Misschien is het wel zo dat ze Jezus van Nazareth in hun gekruisigd bestaan meer nabij zijn gekomen. Misschien is hun verbondenheid met hem veel en veel reëler geworden.

Misschien waren ze door die verbondenheid met hem ook in staat om, voor zichzelf en voor anderen, de hoop levend te houden op een nieuwe maatschappij, dat Koninkrijk van God, die nieuwe wereld van gerechtigheid, barmhartigheid en dienstbaarheid, die in hem aanwezig was,

Hun leven zegt op zijn manier: De boodschap van Jezus van Nazareth blijft mensen inspireren. Zijn leven en lot worden onder ons in mensen voortgezet. Ze staan nog steeds in het teken van dat groene takje, in het teken van de hoop.

Amen.

 

Marcel Heyndrikx SVD

 

(1)       RICOEUR Paul :The Symbol give Rise to Thought (London, SCM 1971) 211-220.

(2)     LURKER Manfred :Woordenboek van bijbelse beelden en symbolen.(Boxtel, KBS, 1975, p. 81).