PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

FEEST VAN ALLERHEILIGEN 1997.

 Zusters en Broeders,

 Waar zijn de heiligen gebleven?
Ik heb er naar gezocht.
Ik heb het nieuws van de laatste jaren nog eens teruggespoeld.  Maar het is niet de bergrede die dat nieuws overheerst.  En het zijn niet de heiligen waar ge daar over struikelt.
Waar je meteen op geduwd wordt in dat nieuws, dat zijn de affaires.  De politieke, zoals de Uniop Affaire, de Augusta en de Dassault affaire, de smeerpijp en de milieuboxen.
En de maffia-affaires, de hormonenmaffia en de moord op Karel van Noppen.
De affaire Dutroux, de kinderporno en de vrouwenhandel.  Het omkoopschandaal in de voetbal.
De drugshandel en de witwaspraktijken.
En wat verder van huis: de moordpartijen in Bosnië, in Rwanda en Burundi.  De uitgemoorde vluchtelingen in Oost Zaïre.

 Waar zijn de heiligen gebleven?  Hoor je daar nog iets van?
De heiligen, je hoort er in het nieuws soms inderdaad nog iets van.  En altijd op hetzelfde moment.  Wanneer er namelijk een gelovig mens waar iets van uitgegaan is, is gestorven.  Dan vragen mensen zich af: Zou die niet heilig worden verklaard?
Enkele weken geleden nog, toen moeder Teresa is gestorven.  Toen circuleerde er in de media de suggestie dat ze op niet al te lange termijn wel eens heilig zou kunnen worden verklaard.
En die vraag kwam ook naar boven toen koning Boudewijn was gestorven. 
En toen Romero was vermoord. 
En toen paus Johannes XXIII stierf.
Dan hoor je nog iets over hen. Het is toch wel geruststellend.  Ze zijn er dus toch nog.

 Wat zijn heiligen eigenlijk?
Ik heb daarop een heel merkwaardig antwoord gevonden.  Op een plaats waar ik het niet had verwacht, namelijk in de liturgie van de Oosterse kerken.
Die kerken zijn de eersten geweest die het feest van Allerheiligen hebben gevierd.  De mensen die het eerst heilig werden genoemd in het christendom, dat waren de martelaren.  En vanaf de 4e eeuw is op een aantal plaatsen al een feest voor al die martelaren samen gevierd.  Een feest van Allerheiligen.
Maar wat voor mij een antwoord was op mijn vraag: Wat is nu een heilige, dat is de tijd in de liturgie, waarop men dat feest heeft geplaatst.  Die Oosterse kerken vierden Allerheiligen op de 1e zondag na Pinksteren. (1)
Pinksteren, dat is het feest van de H. Geest.
Door dat feest te vieren op die 1e zondag na het Pinksterfeest geven ze aan wat volgens hen een heilige is:   Dat is iemand in wie de Geest van Jezus op een bijzonder intense manier in bloei heeft gestaan en vrucht heeft gedragen.
Die Geest van Jezus vindt ge kort samengevat in de bergrede, waarvan wij vandaag in het evangelie een stukje hebben gelezen.
En ik heb me toen afgevraagd: Hoe zou een heilige er uitzien in onze tijd?  Zou je daar nu niet zoiets als een robotfoto kunnen maken ?
Als je die tijd van ons bekijkt, dan is dat een bijzonder kritische tijd.  Een tijd waarin wij, door al die schandalen geleerd, vrij achterdochtig en sceptisch zijn geworden. Met meer vragen dan antwoorden.
Vragen als deze: wie is er nu nog eerlijk?  Wie kun je nu nog vertrouwen, als je al die schandalen hoort en ziet?
Vragen en twijfels die niet tot de mensen beperkt blijven.  Vragen en twijfels bv ook over God.  Is Hij er wel?  En is hij een persoon of een anonieme kracht?  En helpt dat als je bidt?
Vragen ook over de toekomst.  Waar gaan we naartoe?  En soms ook over de zin van het leven.  Hééft het allemaal wel een zin?  En wat is die zin dan?
Als je een robotfoto van een hedendaagse heilige tracht te maken moet je in de gaten houden dat de Geest van Jezus altijd met mensen werkt die kinderen zijn van hun tijd, en die dat ook blijven.
Een heilige van deze tijd zal dus die twijfel, dat zoeken en tasten meegemaakt hebben.
Daarom denk ik dat die heilige een mens zal zijn die niet alleen in die storm van de twijfel overeind is gebleven staan, maar die door de kracht van de Geest daarin ook zijn of haar eigen weg is gegaan.
Ik denk dat hij iemand zal zijn, die het geloof in God zal hebben bewaard.
Hij of zij zal de vragen, de .twijfels en misschien de crisis van zijn geloof hebben gekend. (2)
Een mens vormt zich zo een idee van God.  Dat is normaal.  Maar in de loop van je leven moet je daar zoveel van loslaten, van die zelf gefantaseerde God.  Maar de heilige is de mens die zich op de God zoals Jezus die heeft verkondigd, zal hebben geconcentreerd.  Die sporen van deze God zal hebben ontdekt, in zijn of haar eigen leven.  Misschien heeft hij met Jezus ooit geschreeuwd: 'Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?'  Maar hij of zij zal ook zijn opgestaan, en in vertrouwen op die onbegrijpelijke maar liefdevolle God zijn verder gegaan.
Dat is de eerste lijn van mijn robotfoto.
Die heilige van nu zal niet alleen het geloof in. God hebben bewaard, maar ook het geloof in zichzelf.
Dat is niet zo simpel als het lijkt.  Want wie eerlijk is, die komt zichzelf geregeld tegen.  Met zijn licht- en schaduwzijden.  Die soms verward en verwarrend dooreen lopen.
Geloven in jezelf betekent hier dan: geloven dat je een unieke mens bent, met een unieke levensopgave, die je langzaam, al levend, achterhalen kunt.  Als je blijft openstaan voor de oproep, die vanuit de wereld en vanuit de nood in die wereld, tot je komt.  Geloven dat dit jouw plaats en jouw taak is, en daar 'ja' op leren zeggen.  Dat is de tweede lijn van mijn robotfoto.
De derde lijn is de volgende.  Die heilige van en voor nu, zal ook blijven geloven in de kracht van wat zo zwak lijkt en het misschien ook nog wel is.
Hij of zij zal blijven geloven dat die Bergrede, die Geest van Jezus, deze wereld iets menselijker kan maken.  En hij zal daar in gaan staan.  Ook al brengt dat in de gewone betekenis van dat woord niets op.  En al kost het je heel wat.  Al moet je horen, in je gezicht of achter je rug, dat je toch een makkelijk te bedotten idioot bent.
Wie zo zijn weg gaat, gelovend in zichzelf, in God, en in de kracht van die zwakke vlam van Jezus' Geest - dat zou voor mij een heilige zijn van en voor deze tijd.

 Waar zijn de heiligen gebleven?
Ik denk dat ik het weet.
Waar is de melk in de koffie gebleven?
Die zit niet op een bepaalde plaats.  Die zit overal in die koffie.  Hij heeft de kleur van die koffie aangenomen.  Hij is met die koffie vermengd.  Maar hij heeft die koffie ook iets minder zwart, iets minder donker gemaakt.
Die heiligen, die zitten overal.· Misschien naast je in de trein, misschien achter een loket, in de ark van Jean Vanier of in de palliatievenzorg.  Ze vangen misschien een kind op dat ergens niet mee kan.  Of ze zijn een praatpaal voor een collega die er onder door dreigt te gaan.
Je moet gewoon nog maar eens goed rondkijken. En voor jezelf de bergrede nog eens lezen.
Een filosoof die niet christelijk is maar zich met het christendom intens heeft bezig gehouden, Leszek Kolakowski, heeft de betekenis van die heiligen eens als volgt verwoord.
Hij zei dat er niet zo heel veel mensen in gelukt zijn, zich te onttrekken aan de sfeer van agressie en vijandschap.  Of zelfs, in de lijn van de christelijke traditie, goed te doen aan wie hen vervolgen en bidden voor hen die hen haten.  Maar zei hij: "Op de schouders van deze weinigen rust het gebouw van onze beschaving, en het weinige waartoe wij in staat zijn, dat hebben we aan dit soort mensen te danken." (3)
Een joodse legende zei dat zo: In elke generatie zitten er 36 rechtvaardigen. (Tussen haakjes : 36 is een symbolisch getal : dat is drie maal twaalf.  Twaalf  is het getal van de stammen van Israel, en drie is een getal dat een zekere volmaaktheid aanduidt.)
Die rechtvaardigen weten dat niet van zichzelf, ze kennen elkaar ook niet.
Maar ze houden de wereld recht.

Amen.

 Marcel Heyndrikx SVD

1.      Volks-Schott für das Lesejahr A. Freiburg, Herder, 1976, 943 pp; p. 753.
2.      Misschien is de eerste heilige -maar een die dan ook heilig verklaard is - van de nieuwe tijd wel Teresia van Lisieux geweest.  Die in de laatste maanden van haar leven door de hel van de aanvechting van haar geloof is heengegaan.
Vgl. SIX J.Fr: Lumière de la nuit. Les 18 derniers mois de Thérèse de Lisieux. Paris, Seuil,1995, 269 pp.
3.     Geciteerd in Christ in der Gegenwart, 26 oktober 1997, pp. 357-358; p. 358.