PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

FEEST VAN ALLERZIELEN - 1e weekend van november 1996

 1e lezing:  klaagliederen 3: 17-26 (n° 5 in lectionarium)
Evangelie: Joh. 14: 1-6 (n° 41)

 Zusters en Broeders,

 Oktober en november, dat is de tijd dat een jaar afsterft.
De oogst is binnen, zelfs de maïs is bijna overal afgereden.  Het land wordt omgeploegd.  De blaren vallen.
Dat sterven van de natuur roept als vanzelf bij ons de gedachte op aan de mensen die gestorven zijn.  De mensen vooral die ons nabij waren, de mensen die wij hebben liefgehad.
En daar staan we dan vandaag even bij stil.  Bij hun leven en bij hun dood.
Om ons daarbij te helpen, heb ik drie teksten gekozen.  Een tekst van drie verschillende mensen die werden geconfronteerd met de dood.  En die daar, elk op zijn of haar eigen manier, hebben op gereageerd.
Ik heb die teksten in een bepaalde volgorde gezet.  Elke tekst gaat (nog) iets dieper dan de vorige op dat thema in, op dat mysterie van leven en dood.

 1.         De eerste tekst die ik heb gekozen is een gedicht.  Het is geschreven door Alice Nahon.  Alice Nahon werd precies 100 jaar geleden in Antwerpen geboren.  Bij het begin van de oorlog, in 1914, verzorgde ze zieken in de tochtige kelders van het Stuyvenberg gasthuis.  Daar deed ze een chronische bronchitis op, waar ze nooit meer helemaal is van genezen.  Ze stierf in 1932, ze was dus 36 jaar oud.  Ze werd al vroeg met de dood .geconfronteerd.  Ze heeft daar meer dan één gedicht over geschreven.

Maar één ervan lees ik u voor, het heet:

Allerzielen.

Zwijgende mensen

Over de straat.

‘t Is of ze peinzen

wellicht komt er een lief gelaat

in hun gedachten rijzen.

 

En ritselend reuz’len

over de weg

Verdroogde blaren…

Daar komt iets van hun dood gezeg

Over mijn jeugd gevaren..

 

‘t Is Allerzielen

over die blaân

langs dode kanten,

heb ik daar straks een vrouw zien gaan,

heur armen vol chryzanten. (1)

De gedachte aan de dood, de nabijheid van de dood, heeft bij Alice Nahon een bepaalde stemming opgeroepen.  Een stemming van weemoed, een zachte melancholie.
Verder gaat dit gedicht niet.  Over de dood zelf en zijn betekenis spreekt het niet.

2.         Dat doet de tweede tekst die ik heb gekozen wel.  Die tweede tekst is geen gedicht, het is een stukje van een interview.  Een interview met iemand die vroeger (zelf) journalist is geweest.  Maar die vervroegd op pensioen is gegaan.  En die nu als vrijwilliger werkt in het St. Jansziekenhuis in Brussel, op de afdeling van zuster Leontien, de afdeling van palliatievenzorg.  De patiënten die daar verpleegd worden weten dat ze zullen sterven.  Ze  hebben er voor gekozen om geen echte behandeling meer te ondergaan, maar om op zo' n menselijk mogelijke manier naar hun dood toe te leven.
Van die man die daar als vrijwilliger werkt heeft men een interview afgenomen.  Het is gepubliceerd in 'Mensen onderweg', het tijdschrift van de Picpussen.

Eén van de vragen die hem worden gesteld is de volgende 'Spreken veel stervenden over het leven na de dood?
En die man antwoordt daarop. als volgt:
'Heel wat mensen hebben het over de rust die zal komen na de dood.  De ongemakken die zullen verdwijnen. Ik kan me daar voor een stuk in terugvinden.  Ik geloof in een oase van rust die de nevelen van de tijd (…) zal overwinnen.

Ook andersdenkenden spreken in 'termen van rust, een rust die ze verwachten, een rust die zal blijven duren'. (2)
Dat de dood rust brengt is een oude gedachte.  Het intredelied van de begrafenisdienst in onze kerk begon eeuwenlang met dit woord: 'Requiem', dat betekent: 'Rust'.

En in het laatste boek van de Bijbel, het hoek der Openbaring wordt er gezegd: 'Zalig de doden die in de Heer sterven.  Ze zullen uitrusten van hun arbeid'. (3)
Maar het blijft wel wat vaag.  Niet toevallig overigens en niet ten onrechte.  Want wat over de grens van de dood ligt, dat land aan gene zijde, dat is en blijft voor ons onverkend en dus onbekend gebied.

Toch zijn er in alle tijden mensen geweest die iets verder gingen.  Verder dan die gedachte van rust.

 3.         De derde man die met de dood geconfronteerd werd en van wie ik een tekst heb over geschreven, doet dat ook.

Die derde man is Henri Nouwen.  Hij was priester, heeft als psycholoog les geven in Amerika, aan de universiteiten van Yale en Harvard.  Heeft dat laten staan en leefde de laatste tien jaren van zijn leven samen met mentaal gehandicapten in één van de gemeenschappen van de Ark, in de buurt van Toronto, in Canada.  Hij stierf op doorreis in Nederland, dit jaar, in september.
Hij was in het Engelse taalgebied zeer bekend,als schrijver van boeken over spiritualiteit, d.w.z. over geestelijk leven. De laatste jaren heeft hij zich intens bezig gehouden met de dood, ook met zijn eigen dood.

Hij schreef daarover o. a. het volgende:
'Als we sterven is alles ten einde.  Ook onze bevrijding, ook ons geloof.  Maar de liefde zal blijven.  Want liefde is iets dat blijvend is.  Liefde komt van God en ze keert naar God te- rug.  Als we sterven, verliezen we alles wat het leven ons gegeven heeft  .Alles behalve de liefde.  De liefde die zich in ons leven heeft ontwikkeld, is de liefde van God in ons.  Deze liefde zal niet alleen blijven duren, ze zal ook vrucht dragen.  Wanneer we staan op de drempel van onze dood laat ons dan zeggen tot hen die we achterlaten: 'Wees maar niet treurig.  De liefde van God die woont in mijn hart, zal tot u komen.  En ze zal u tot 'troost' en sterkte zijn. (4)

Drie mensen dus, en drie reacties op de dood.  Die van Alice Nahon met haar sfeer van milde weemoed en gemis.  Die van de man die stervenden begeleidt en die spreekt over de dood als een overgang naar een land van rust.  En die van Henri Nouwen, die zegt: Met de dood verliezen we alles.  Alles behalve de liefde.  Dat is het enige wat blijft.
Dat is geloof: Geloof in de liefde.

Soms gaat dit geloof nog iets verder.  Soms gaat dit geloof op zijn tenen staan.  Dat is riskant, dat is bijna roekeloos.  Maar alle grote gelovigen hebben dat gedaan.
En dan zegt dat geloof: De liefde zal blijven, maar er is nog meer.  Onze liefde heeft immers altijd iets gebrekkigs, en meestal ook iets gebrokens.  Omdat die liefde van ons echter met God verwant is, zal God haar ook voltooien.  In dat land aan gene zijde.
Dat is natuurlijk niet te bewijzen.  Maar het is gebleken dat dit bij deze mensen ook niet te verwoesten is.

Vanuit dit geloof schreef iemand in een kerk in Duinbergen boven het bord met de kruisjes die de namen dragen van hen die dit jaar zijn gestorven

:"Sterven is geen duisternis.
Het is de vlam die uitdooft
omdat de dag begonnen".

Amen.

 

Marcel Heyndrikx SVD

 

(1)       NAHON A. : Vondelingskens, p. 7. Opgenomen in: Id. :Verzamelde gedichten.  Antwerpen, DNB, 1952.  De Bundel bevat Vondelingskens (47 pp); Op zachte vooizekens (46 pp) en Schaduwen (45 pp).

(2)     WAES M. : Dienstbaarheid, discretie en een grote nederigheid, in: Mensen Onderweg, oktober 1996, pp 18-21; p. 21.

(3)       Openbaring, 14:13

(4)       Geciteerd in : Christ in der Gegenwart, 6 oktober 1996.

 

Alice Nahon
1896:  Antwerpen.
1911-13:        studies landbouwschool Overijse
1914:         Tijdens beschieting van Antwerpen, verpleging zieken in vochtige kelders van Stuyvenberggasthuis.
1915:         Sanatorium St. Antonius Brecht. Vakanties in Putte bij Mechelen.  Van 1917-1923 : St. Jozefinstituut Tessenderlo
1923:  Voor herstel in Zwitserland.
1927: Bibliothecaresse in Mechelen.
1932:         Vochtige lucht in bib is slecht.  Ze wordt weer ziek (chronische bronchitis).  Ze neemt ontslag.
1932:         Woont weer in Antwerpen, Carnotstraat.  Bediend door pater Stracke, sterft ze daar.
1932:  Schreef grafschrift voor zichzelf:          

      'Partir, c' est mourir un peu
    Mourir un peu c'est de la blague
    Il faut savoir mourir de fond
    Je vous salue.  Alice Nahon