PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

KERSTMIS  -  24 en 25 december 2005

1e lezing:  Jesaja 9: 1-2; 5.
Evangelie:  Lucas 2 : 1 - 14.

 Zusters en broeders,

 Het zag er uit als een fait divers, een gebeurtenis zonder belang.  De beambten van de volkstelling hebben hun werk er niet voor onderbroken.  De mensen in het dorp hadden toen ook wel iets anders aan hun oren.
De gouverneur van de provincie is niet verwittigd.  Een ontvangstcomité is er niet geweest. Waarom ook?
Omwille van dat kind dat toen geboren werd?  Er worden er zoveel geboren.  Vanwege die stal?  In zo'n situatie als bij een volkstelling kunt ge u aan van alles verwachten.  Geen enkele geschiedschrijver van die tijd heeft er melding van gemaakt.  Zo onopvallend, zo bescheiden was het, dat God in dit kind, in Jezus van Nazareth, onze wereld binnenkwam.

Nu, 2000 jaar later, ziet die geboorte er heel anders uit.
Die geboorte wordt als zo belangrijk gezien, dat wij onze jaren zelfs van daaraf tellen.  We zijn nu in het jaar 2005, geteld vanaf het jaar waarin dit kind geboren werd.
We herdenken die geboorte niet alleen, we vieren die zelfs ook.  Vieren betekent: er een feest rond bouwen, feestelijk gedenken.  We komen daarvoor samen, deze nacht of deze dag.  En we zijn niet alleen.  Miljoenen mensen vieren vandaag de geboorte van dit kind.  Waarom eigenlijk, waarom toch?
Simpel gezegd: omdat er met dit kind iets nieuws in de wereld gekomen is.

 

Dat nieuwe kun je van drie kanten bekijken.

1.            Om te beginnen: hier wordt een nieuwe mens geboren.  Goed, dat kun je zeggen van elk kind.  Maar hier komt er iets bij.  Hier gaat het om een nieuw soort mens.
In zijn boek 'Das Prinzip Hoffnung' (de hoop als beginsel, als bron, oorsprong) geeft de marxistische filosoof Ernst Bloch een overzicht van de verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen.  En als hij bij het christendom aangekomen is, zegt hij over Jezus van Nazareth:
'Ein Mensch wirkte hier als schlechthin gut; das kam noch nicht vor' : Hier trad nu een mens op die volkomen goed was.  Dat was nog nooit gebeurd (Prinzip Hoffnung, p. 1487).  Het is bij mijn weten ook later niet meer voor gekomen.  Er is mij tenminste niemand bekend, van wie men dit ook later nog heeft gezegd.
Dat is het eerste aspect van dat nieuwe dat wij met Kerstmis gedenken.

2.            Een tweede aspect kun je zo formuleren: in dit kind, in deze mens, wordt er iets zichtbaar van de Onzichtbare, de Heilige, zegt men in Israël, geprezen zij zijn Naam.
Iets wordt hier zichtbaar van wat hoger of dieper of verder ligt dan de mens.  In de brief aan Titus staat er: 'In hem is de mensenliefde van God verschenen onder ons'. (Titus: 2: 11 )
In het boek van de schepping staat er: 'God schiep de mens naar zijn beeld, als het beeld van God schiep hij hen'. (Genesis 1 :27)  Maar dat beeld van God, dat in elke mens aanwezig is en blijft, is gespleten geraakt, verduisterd, scheef gezakt.  Maar in dit kind in deze mens, in Jezus van Nazareth, heeft men het beeld herkend van Hem 'die leeft en liefde is'. (Oosterhuis )
Niemand heeft God ooit gezien staat er in het eerste hoofdstuk van het Johannes' evangelie.  Maar deze mens heeft over Hem verteld.  En in zijn leven heeft de verborgen God zich uitgedrukt, zover als dat mogelijk is, zover als dat kan in de gestalte van een mens.

3.            Er is in dit kind, in deze mens aanwezig: 'een nieuw begin van leven'. (Oosterhuis: Uit uw hemel zonder grenzen .Cf. ZJ 212 ).
Dat is de derde manier waarop je dat nieuwe dat met Kerstmis in de wereld kwam, omschrijven kunt.  Alsof het leven, althans een nieuwe manier van leven, nieuw geschapen of ontdekt werd.
Dat nieuwe leven zoals hij het zag, heeft drie kleuren:

            De eerste kleur is de kleur van de dienstbaarheid.

Hij zei van zichzelf: 'Ik ben niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen'. (Marcus 10:45)  En het laatste gebaar dat van hem bekend is, het laatste symbool dat hij aan zijn leerlingen doorgaf is dat hij hun voeten heeft gewassen.  Met als boodschap: Doet dat nu zelf ook aan elkander. (Johannes 13:15)
Dienstbaarheid betekent: dat je niet zelf in het middelpunt gaat staan.  Dat de andere mens centrum van je aandacht en je handelen mag zijn.  De liefde doet zulke dingen.  En dat kan ver gaan: dat gaat bij hem tot in zijn dood.  Hij zag zichzelf als 'een gegeven mens'.

De tweede kleur is de kleur van de barmhartigheid.

Dat werd niet van hem verwacht.  Er werd van hem verwacht dat hij orde op zaken zou stellen.  Recht en slecht uiteen zou halen.  Dode takken af zou zagen en ze op zou stoken.  Zo had de Doper zijn optre­den ook aangekondigd. (Lucas 3 : 7-9)  Maar zelf waarschuwde hij tegen dit misverstand.  Hij zei dat hij was gekomen om te zoeken wat verloren was. (Lucas 19:10)  De barmhartige Samaritaan (Lucas 10:33) dat was hij zelf.  Hij ontfermde zich niet alleen over al wat uit de boot gevallen was ( zieken die ervan werden verdacht dat ze door God waren gestraft, hoeren, afpersers en bedriegers zoals tollenaars) -ze voelden zich bovendien niet vernederd door hem.  Er was in hem geen minachting.  Hij had ze werkelijk lief.

            De derde kleur is de kleur van de gerechtigheid.

Dat is de realisatie van een oude droom in Israël: recht en gerechtig­heid in de samenleving.  Dat ieder tot zijn recht mag komen.  Dat het onrecht niet langer de wereld scheef zou trekken.  Voor gerechtigheid komt hij op -tegen hen die deze met misbruik van hun functie of van hun positie bedreigen.  De schijn, de leugen, de maskerade van de zogezegde vromen heeft hij ontmaskerd.

            Dat zijn de drie kleuren van dat nieuwe leven, dat bij hem begint: gerechtigheid, dienstbaarheid en barmhartigheid.  Dat is de inhoud van zijn boodschap.  En opnieuw is het Ernst Bloch die het originele in hem als volgt heeft verwoord: 'Hier was iemand die met zijn bood­schap samenviel'.  Beter kun je het niet zeggen: Hij was wat hij verkon­digde.  En hij verkondigde wat hij zelf was, wat hij zelf beleefde.
Kerstmis: Die Kerstman met zijn slee en zijn muts en zijn geschenken -het kan misschien wel niet veel kwaad.  Kinderlijk amusement voor klein en groot.  Het leven is al serieus genoeg.  Maar als we daarop uitgekeken zijn, als het op een bepaald moment wat dieper moet gaan, dan is Kerstmis dit: een nieuw begin van leven.  Met de kleuren van gerechtigheid, barmhartigheid en dienstbaarheid.  Toen begonnen, met en in dit kind, deze mens.  En aan ons doorgegeven.

Kerstmis, dat is ook: onze erfenis en onze opgave.

Amen.

 Marcel Heyndrikx SVD