PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

PINKSTEREN  -  3 en 4 juni 2006

1e lezing: Handelingen 2: 1-11.
2e lezing: Johannes 20: 19-23.

 Zusters en broeders,

Toen Hilde Domin stierf, op 22 februari 2006, had ze een lange reis achter de rug.  Een reis van 96 jaar.  Ze werd geboren in 1909: ze was dus praktisch door heel de 20e eeuw heen gegaan.
Ze was één van de grootste Duitse dichteressen uit de voorbije periode.  Dat was mij min of meer bekend.  Wat ik nooit had gedacht was dat ze nog eens aanleiding of aanloop zou zijn voor een homilie op het feest van Pinksteren.  Ze zou daar waarschijnlijk zelf alleen maar verbaasd over geweest zijn.

En toch heeft ze me op drie manieren op het spoor van de heilige Geest gezet.
Dat gebeurde allereerst door een uitspraak van haar, vervat in een redevoering die ze hield in 1978.
Om die uitspraak goed te verstaan moet je wel iets meer van haar leven weten.
De reis van haar leven was niet alleen lang, - bijna een eeuw lang - maar het was ook een bewogen levensreis.  De reis van een Joodse vrouw die vluchten moest.  Toen Hitler 's Nationaal Socialistische Partij in 1932 het grootste aantal zetels in de Rijksdag veroverde, vertrok ze, samen met haar man, naar Rome.  In 1939 vluchtten ze verder naar Engeland en vandaar naar de Dominicaanse Republiek.
Pas in 1954 keerde het echtpaar naar Duitsland terug.
Tegen die achtergrond moet je haar uitspraak van 1978 verstaan.
Ze pleit er dan voor om de hoop in stand te houden, de hoop, het verlangen, de droom die ze als volgt formuleert: 'Niet in de steek laten. Jezelf niet, en ook een ander niet.  En niet in de steek gelaten worden'. (1)
Dat niet in de steek laten, dat heeft me op het spoor van de H. Geest gezet.  De heilige Geest is namelijk Jezus' manier om zijn leerlingen niet in de steek te laten.
In zijn afscheidsrede zegt Jezus: Ik laat jullie niet in de steek: 'Ik laat jullie niet als wezen achter.' (Johannes 14: 18)  'De Vader zal u op mijn gebed een andere helper geven, en die zal bij u blijven, voor altijd.' (Joh. 14: 17)

Er is nog een tweede tekst die met Hilde Domin samenhangt en die me eveneens op het spoor van de Geest heeft gezet.  Die tekst is niet van haar, het is een tekst over haar.  In de Franfurter Allgemeine Zeitung van 24 februari 2006 staan er twee herdenkingsartikelen, gepubliceerd naar aanleiding van haar dood.  In één van die artikelen noemt iemand Hilde Domin: 'Eine Mutmacherin', dat wil zeggen: iemand die mensen moed geeft, iemand die bemoedigt (2).
In de moderne literatuur is dat uiterst zeldzaam.  Maar zo was zij inderdaad.  Tot op haar oude dag.  Ze publiceert haar laatste bundel gedichten in 1999.  Ze is dan 90 jaar.  De titel van die bundel luidt: 'Der Baum blüht trotzdem': En toch bloeit de boom.  Die bloeiende boom is een symbool van bemoediging.
Moed geven, dat is volgens Jezus van Nazareth ook iets wat de H. Geest doet. Hij zal Jezus' leerlingen bemoedigen.  Bv. al doordat hij bij hen zal blijven, voor altijd.  Maar ook omdat ze zich geen zorgen hoeven te maken voor het geval ze voor de rechter gesleept worden omwille van hun getuigenis over Jezus: De Geest zal hen dan wel ingeven wat ze moeten zeggen, staat er (Mattheüs 10:20 ).  De Geest zal hun gemeenschap ook bemoedigen door de vruchten die hij in hen en door hen draagt:
'Liefde, vrede en vreugde, geduld, vriendelijkheid, goedheid en vertrouwen, eenvoud en zelfbeheersing'. (Galaten 5 : 22- 24 )  Wat er in de kerk ook gebeurt –en er gebeurt nogal wat- door dit soort dingen die er ook zullen zijn, die er altijd ook zullen zijn, zal de Geest ons er voor bewaren, de moed te verliezen.

Er is tenslotte nog een derde tekst die met Hilde Domin samenhangt en die me aan de heilige Geest deed denken.
In haar voordracht van 1978 roept Hilde Domin op om niet moe te worden, maar zacht en stil je hand uitgestrekt open te blijven houden, naar het wonder toe, zoals men zijn hand uitgestrekt open kan houden naar een vogel toe. (3)
Die open uitgestrekte hand, dat is een symbool van verwachting.  De toekomst kan op meer dan één manier worden voorbereid.  Wachten en verwachten, dat is ook een manier waarop de toekomst voorbe­reid kan worden.  Over dat wachten en verwachten, in verband met de toekomst schreef Bonhoeffer, meer dan een halve eeuw geleden al : De dag zal komen waarop er weer mensen zullen zijn die het woord van God zo zullen uitspreken dat daardoor de wereld wordt veranderd en vernieuwd.  Die dag kunnen wij niet bepalen.  Maar er zullen echter altijd mensen zijn die bidden en gerechtigheid doen en die wachten op Gods uur. (4)
De Geest van Jezus: Hij komt naar mensen toe die hem verwachten, die zich open stellen voor hem.  Hun open hand naar haar/hem uitgestrekt.  Hij komt naar mensen toe en hij blijft altijd bij hen.  Hij/zij blijft hen bemoedigen.  Wat kan ik u op dit Pinksterfeest beter toe­wensen dan de komst van deze Geest?

Amen.

 Marcel Heyndrikx SVD

 

(1)       Eichmann-Leutenegger Beatrice: 'Hand in Hand mit der Sprache bis zuletzt'.  Zum Tod der Dichterin Hilde Domin (1909-2006) in: Orientierung 70:6 (31 März 2006) , 67-68; 68.

(2)       Hartung Haraid: Dem Wunder die Hand halten. Eine Mutmacherin, nobel, zart und energisch: Zum Tod von Hilde Domin, in: FAZ 24 Februar 2006.

(3)       'Nicht im Stich lassen.  Sich nicht und andere nicht.  Und nicht im Stich gelassen werden, wie sie ihre 'Mindest-Utopie' in der Römerberg-Rede von 1978 umschrieben hat' ( Eichmann-Leutenegger, p.68).

(4)       'Bis dahin wird die Sache der Christen eine stille und verborgene sein; aber es wird Menschen geben, die beten und das Gerechte tun, und auf Gottes Zeit warten'.  Bonhoeffer Dietrich: Widerstand und Ergebung.  Briefe und Aufzeichnun­gen aus der Haft.(München: Kaiser, 1964, S. 207).