PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

SACRAMENTSZONDAG (C)  -  16 en 17 juni 2001.

1e Lezing: I Kor. 23:26
Evangelie: Luc. 9 : 11b-17

 Zusters en broeders ,

 Hij is half de dertig.  Een begaafd musicus.  Een gewaardeerde leraar.  En wat zeldzaam is in zijn generatie: een geëngageerde christen, die op zijn gebied en in zijn omgeving werkt aan vernieuwing van de kerk.
Maar elk mens kent wel van die momenten van ontmoediging.  Misschien had hij wel zo'n moment toen ik hem enkele weken geleden ontmoette.  Hij zei toen, bijna voor zichzelf: 2000 jaar is het christendom nu al aanwezig in de wereld.  En is er nu eigenlijk iets veranderd?  Overal stoot je op egoïsme en geld is god.
Heeft het christendom iets veranderd in de geschiedenis?
Op een dag als vandaag, op Sacramentsdag, zou je die vraag ook kunnen toespitsen op de viering van de Eucharistie.
Elke zondag komen wij hier samen.  Met veel minder mensen dan vroeger, ongetwijfeld, maar nog altijd met meer mensen dan er naar het voetbal gaan.
Maar wat wij hier nu week in week uit samen doen, verandert dat iets aan de wereld?  Zie je daar iets van in de geschiedenis?
Het lijkt me geen slechte vraag.

Maar om te beginnen: Wat komen wij hier feitelijk doen?  Waarom komen wij hier naartoe?

Als je dat vraagt -áls je dat al eens vraagt- krijg je daar meestal niet zo'n duidelijk antwoord op.  Vroeger zei men 'Ik kom om mijn zondagplicht te vervullen'.  Maar dat zei nog niets over datgene wat je hier dan feitelijk deed.  Nu zeggen sommige mensen: 'Ik kom om te bidden'.  En anderen 'ik kom om eens tot stilte ,tot rust te komen in dat haastige leven van mij.  Dat komt er anders niet van'.  Weer iemand anders hoor ik zeggen: 'Ik kom eigenlijk vooral voor de preek, de preek is voor mij het voornaamste'.
Er zit natuurlijk iets in, in elk van die antwoorden.  Maar waar het echt om gaat, dat zit er niet in.  Want ik elke eucharistieviering wordt het toch uitdrukkelijk verwoord, dat gebeurt tijdens de consecratie.  Dan wordt die laatste maaltijd, welke Jezus met zijn leerlingen heeft gehouden, opgeroepen.  Met brood en wijn wordt er dan gedaan wat hij zelf toen deed, er wordt gezegd wat hij toen heeft gezegd.  En dat eindigt met de opdracht: 'Blijft dit doen -blijft deze rnaaltijd houden- om mij te gedenken'.
Dat is het dus, dat is de kern: hem gedenken, Jezus van Nazareth, wie hij is geweest, wat hij heeft gedaan.
Bidden, tot rust komen, een preek beluisteren, dat hoort er allemaal bij.  Maar waar het echt om gaat is dit: Hem gedenken, Jezus van Nazareth wat hem bezielde, wat hij heeft gedaan.

En nu terug naar die vraag waar we mee zijn begonnen: Haalt dat iets uit?  Verandert dat iets in en aan de wereld?  Zie je daar resultaten van, in de geschiedenis?
Op die vraag, dunkt me, moet je ook niet al te gauw 'neen' zeggen
Ik denk dat je moet beginnen met een onderscheid te maken.  De geschiedenis heeft twee niveaus, als je wil, twee kanten, een buitenkant en een binnenkant.
De buitenkant,dat zijn al die dingen die de gang van zaken in de wereld bepalen.  Dat is bv. al wat er in de politiek gebeurt.  Of in de economie, of op de beurs.  Of op het gebied van wetenschappelijke of technische vooruitgang.  Denk maar aan de computer, E-mail, internet, GSM enz.  Die dingen bepalen de gang van zaken in de geschiedenis.
Het zijn dingen die op zichzelf meestal goed en waardevol zijn.  Of kunnen zijn.  Maar de minder goede eigenschappen van mensen maken zich daar nogal eens meester van.  Hebzucht, eerzucht, jaloezie, met corruptie en agressie in hun kielzog.  Ge stoot inderdaad steeds weer op menselijk egoïsme.  Dat maakt bv dat de armen armer en de rijken rijker worden.  Of dat komt tot uitdrukking in oorlogen: wapenhandel, mensenhandel, en dichterbij verkeersagressie, criminaliteit, onverdraagzaamheid.
Deze geschiedenis krijgen we elke avond weer te zien op de TV.  Erg verkwikkend is dat meestal niet.

Ge kunt u daar blind op staren.  Maar dan vergeet je iets.  Je vergeet dan dat de geschiedenis niet alleen een buitenkant heeft, maar ook een diepere kant, een binnenkant.  Zonder die binnenkant zou het leven niet leefbaar zijn.
Tot die binnenkant behoort bv wat mensen dag in dag uit doen voor hun kinderen.  Al meer dan een halve eeuw geleden hebben psychologen ontdekt hoe belangrijk die kinderjaren zijn in en voor een mensenleven.  In die jaren wordt er een soort basis gelegd, een fundament voor het latere leven.  Dat fundament hebben psychologen genoemd: basisvertrouwen, basic trust.  Het is een vertrouwen dat het leven uiteindelijk goed is. Dat vertrouwen ontstaat in een kind als het in die eerste levensjaren liefde, geborgenheid, tederheid ervaren heeft.  Er zijn honderden kleine dingen die daaraan meebouwen.  De aanwezigheid van een vader of een moeder.  De zekerheid dat men op hen rekenen kan.  De zorg die soms tot uitdrukking komt in een heel klein gebaar.  De manier waarop een kind een boterham krijgt aangereikt bv.  De wijze waarop het grenzen en beperkingen krijgt opgelegd.  De bemoediging die het mag onder- vinden, de vergeving die het ontvangt wanneer het iets mispeuterd heeft.
Vaders en moeders werken er jaren aan.  Nauwelijks iemand die het ziet en niemand die applaudisseert.  Maar daar ontstaat iets dat voor het hele verder leven van een kind uiterst belangrijk is: de ervaring van liefde, die aan het leven zijn basis geeft: zijn basisvertrouwen.
Dat hoort tot de binnenkant van de geschiedenis.
Als je je afvraagt of dat vieren van de Eucharistie iets uithaalt, of dat iets verandert in de wereld, in de geschiedenis, moet je het zoeken aan die kant, aan de binnenkant.
Het was nl. niet de buitenkant van de geschiedenis waar Jezus van Nazareth tijdens zijn leven mee bezig is geweest.  De Romeinen heeft hij niet bevochten, belangrijke sociale hervormingen heeft hij niet doorgevoerd, wetenschappelijke ontdekkingen heeft hij niet gedaan, boeken heeft hij niet geschreven.  Hij bewoog zich op dat diepere niveau, het niveau van de binnenkant van de geschiedenis.
Als wij hem hier elke week gedenken, dan gedenken wij iemand die zijn leven in twee woorden kon samenvatten: Liefde tot God en liefde tot de mens naast hem.  Hij heeft de inhoud van zijn leven ook in twee symbolen, in twee tekenen uitgedrukt: Het eerste is brood en wijn, die gebroken en gegeven worden, zoals hij zijn leven liet breken en zoals hij zichzelf aan mensen geschonken heeft.  Liefde kan zover gaan, liefde doet soms zulke dingen.
Het tweede teken dat zijn levenshouding weergeeft is de voetwassing: samenvatting van zijn dienstbaarheid aan mensen.  En oproep tot ons gericht, om diezelfde weg te gaan.
Als wij hier zijn maaltijd houden, telkens weer, als wij eten van dit brood dat hij ons geeft en dat zijn eigen lichaam is dan verenigen wij ons met hem.  Communiceren is één worden met hem.  Zoals het voedsel dat wij tot ons nemen één wordt met ons lichaam.  Communiceren is beamen, dat het leven zoals hij het heeft geleefd, het échte leven is.  Het is ook een engagement, een soort belofte dat wij die ons hier in dit teken met hem verbinden, zijn levenshouding willen voortzetten, inde praktijk van ons eigen leven.

Verandert dat iets aan de situatie?
Ja, dat kan, dat gebeurt.  Als hij of zij het serieus probeert.  Spectaculair hoeft dat niet te zijn.
Ik denk aan broeder Lebuinus Wieskamp.  Vorige Maandag hebben wij hem begraven.  De beste jaren van zijn leven heeft hij in Indonesië doorgebracht.  Zich voor mensen daar ingezet.  Toen dat niet meer ging heeft hij hier verder voor hen gesjouwd.  Geld ingezameld, almanakken, kalenders en kerstkaarten verkocht.  Zelf is hij er geen cent rijker van geworden.  Dat was ook niet de bedoeling.
Hard gewerkt heeft hij, soms wat koppig, soms wat hoekig misschien.  Maar met aandacht en zorg voor mensen, niet alleen in Indonesië, maar ook hier, vlakbij.  Hij woonde jarenlang naast een medebroeder die chronisch ziek was.  Hij zou nooit gaan slapen,vooraleer hij eerst nog eens was gaan kijken of die zieke buurman niets meer nodig had.  Niemand had hem dat opgedragen.  Niemand had hem dat zelfs maar gevraagd.  Eigenlijk wist niemand hiervan tot die buurman dat terloops zelf eens vertelde.
Misschien zat die zorgzaamheid wel enigszins in zijn aanleg.  Maar zeker is dat het ook iets had te maken met zijn contact met Jezus van Nazareth.  Met dat blijven gedenken van hem, in de viering van de Eucharistie bijvoorbeeld.  En met wat hij daar dan verder van probeerde te realiseren in zijn leven.

Eucharistie vieren, verandert dat iets in de geschiedenis?
Als je er rekening mee houdt dat de geschiedenis ook een binnenkant heeft, dan denk ik van wel.  Ik denk zelfs dat ik dat soms zie gebeuren.  Bij mensen als Lebuinus bv.  Ik ben er dankbaar voor dat zulke mensen ook een stukje geschiedenis schrijven, dat ze zelf ook een stukje gescheiden is zijn.  Er zijn momenten dat je die bemoediging kunt gebruiken.

Amen.

Marcel Heyndrikx SVD