PREKEN van Marcel Heyndrikx SVD

NIEUWJAAR

 Numeri  6-22-27.
Lucas  2: 16 -21.

Zusters  en broeders,

I.            Nieuwjaar – je zou het kunnen noemen, niet zonder een lichte vorm van humor misschien, het heidense feest dat de kerk niet fatsoenlijk gedoopt heeft gekregen.
Heidens, jawel: in alle culturen, zegt de godsdienstpsycholoog Han Fortmann, werd het begin van het nieuwe jaar uitbundig gevierd. (1)
De kerk heeft er nooit goed raad mee geweten.
Wat moest ze er ook mee, met dat begin van het nieuwe jaar?
Het nieuwe jaar, het nieuwe kerkelijk jaar, was al 5 weken eerder begonnen, op de eerste zondag van de Advent.
En dan was er nog de manier waarop dat heidense nieuwe jaar gevierd werd. Van de ene kant met oorverdovend lawaai om de demonen, de boze geesten, te verdrijven. Met angst op de achtergrond. Van de andere kant met orgieën, uitspattingen en losbandigheden. Dolle vreugde, vreugde die niet op kon en die daarin een uitlaatklep vond.
Ga zo iets nu maar eens dopen.
Aanvankelijk hield de kerk bij die gelegenheid een boetedoening van drie dagen als een soort compensatie voor die uitspattingen. Later vierde men op nieuwjaar de octaafdag van Kerstmis. En omdat volgens het evangelie van Lucas het kind Jezus op de 8e dag besneden werd en dan ook zijn naam ontving, werd op nieuwjaardag de besnijdenis van Jezus en het feest van zijn Naam gevierd. Maar populair is dat nooit geworden, en latere generaties vonden die besnijdenis toch maar gênant. Bij de liturgiehervorming na het 2e Vaticaans Concilie heeft men er dan ook maar –vergeef mij de woordspeling –radicaal het mes in gezet. Besnijdenis en naamgeving zijn uit de titel van dit feest verdwenen. Ze bleven alleen nog aanwezig in het evangelie van deze dag. En in de plaats daarvan heet die octaafdag van Kerstmis nu 'Feest van de Moeder Gods'.
Een wat kreupele oplossing wellicht, een verlegenheidsoplossing misschien, jawel, maar dat neemt niet weg dat je dat ook anders kunt zien.
Je zou dit Mariafeest dat staat aan het begin van een nieuw jaar ook kunnen zien als een feest waarin toch wel een unieke betekenis van Maria wordt belicht:
Maria als: Onze Lieve Vrouw van het nieuwe begin.

II.           Als er in de wereld van het geloof en van de gelovigen, iemand ooit aan een nieuw begin heeft gestaan, dan was het wel Maria. Dat meisje uit Nazareth. Want eigenlijk was ze toch, op dat moment, nog niet veel anders dan dat jonge kind.
Aan haar wordt gevraagd om ruimte te maken –de ruimte van haar eigen lichaam en de ruimte van haar eigen leven -.
En zij aanvaardt dat. Dat wil zeggen: zich toevertrouwend aan datgene wat zij erkent als van God uit naar haar toe komend. 'Zij heeft geloofd! En wel op een tijdstip, toen nog niemand geloofde in de eigenlijke en ware zin van dit woord' zegt Guardini over haar. (2) Eenvoudig en sober omschreef de dichter Paul Claudel haar houding als volgt: 'Elle est celle qui a dit 'Oui' : zij is degene die ‘ja’ heeft gezegd. Zij heeft dat jawoord nooit teruggetrokken : ze vulde het in, levenslang, in alle omstandigheden van haar leven en van dat van haar kind.
Dat is de eerste manier waarop zij aan het begin van dat nieuwe heeft gestaan: Zij was degene die IN HAAR  LEVEN VOOR DAT NIEUWE RUIMTE HEEFT GESCHAPEN .

De tweede manier waarop zij aan het begin van dat nieuwe stond was die van het aanwezig blijven.
Ze was bij hem, langer dan iemand ooit bij hem aanwezig was, 30 jaar lang. Ze was bij hem, die dat nieuwe in persoon was: bij zijn geboorte en zijn dood. En in de tijd daar tussenin: bij zijn besnijdenis en bij zijn opdracht in de tempel,bij zijn terugvinding nadat ze hem verloren waren, bij zijn eerste wonder in Kana en meer dan eens toen hij met zijn boodschap doorheen Palestina onderweg was. Ze is er zelfs niet alleen onder zijn kruis, maar ze is er ook nog als na zijn dood en verrijzenis zijn leerlingen samen zijn, wachtend op de Geest: ze is er ook dan, bij dat volgende nieuwe, door hem geïnspireerde begin. (Handelingen 1:14)
Dat is de tweede manier waarop zij aan het begin van dat nieuwe stond: als degene die bij dat zich ontplooiend BEGIN AANWEZIG BLEEF .

De derde manier waarop ze bij dat begin en zijn ontplooiing betrokken was, bestond er in dat ze het begeleidde met haar hart.
Er wordt van haar gezegd dat ze ook datgene wat ze niet begreep in haar hart bewaarde. Het staat er in dat verhaal van Lucas zelfs twee keer. (Lucas 2 : 19 en 2 :51) En als Simeon bij de opdracht in de tempel zegt dat dit kind gesteld is tot val en opstanding van velen, dan voegt hij daar aan toe dat ook haar eigen hart door een zwaard zal worden doorboord. (Lucas 2:35) Wat ze meemaakte met hem bij die bruiloft in Kana, en de paar keren dat ze hem gaat opzoeken, maar moet aanvaarden dat hij ook ten opzichte van haar afstand neemt omdat zijn taak voorrang heeft – de dingen die ze in haar hart te bewaren kreeg, moeten zwaar gewogen hebben. Dat zwaard waarover Simeon sprak, dat heeft ze door de jaren heen zien evolueren van beeld naar werkelijkheid.
Ze deelde op die manier, op haar manier, in zijn lijden – zo BEGELEIDDE ZE DAT NIEUWE BEGIN IN EN MET HAAR HART.

III.          Feest van Onze Lieve Vrouw van het nieuwe begin: wat zou dat eventueel voor ons kunnen betekenen?
Eén ding is zeker: over zaken die veranderen, over van alles waarbij iets nieuws begint hebben wij niet te klagen. En misschien is het nog niet zo vreemd als wij ons daarbij door haar zouden laten inspireren.
Nieuwe dingen vragen dat er mensen zijn die er ruimte voor scheppen. Die het niet al op voorhand afschieten. Mensen ook die het in zijn ontplooiing blijven vergezellen, met een zekere welwillendheid. En die het, zo ver dat mogelijk is, meedragen in hun hart.
In deze tijd en in de tijd die komt zal het christendom voor zijn traditie met een grote T, zeg maar voor zijn blijvende kern, een nieuwe vertaling moeten zoeken, een nieuwe incarnatie in de eigen cultuur en maatschappij. Het zal moeten werken aan een nieuwe traditie met een kleine t. En er zullen mensen moeten zijn zoals Maria, door haar geïnspireerd misschien, die zich aan dat nieuwe begin toewijden .
En dan tot slot nog dit: het beeld van Michel Angelo in de Brugse Onze Lieve Vrouwe kerk: Maria die in de ronding van haar armen haar rechtstaand kind behoedt zou je misschien wel kunnen zien als een illustratie van de gedachte die het feest van vandaag inspireert: Maria die voor het nieuwe begin ruimte schept, er bij aanwezig blijft en het in en met haar hart begeleidt.
Onze Lieve Vrouw van het nieuwe begin.
Amen.

Marcel Heyndrikx SVD

 

(1)     FORTMANN Han : Hoogtijd. Gedachten over feesten en vasten. Uitgebreide herdruk. Bilthoven, Ambo , 1970 , p. 2O.

(2)     GUARDINI Romano : De Heer. Beschouwingen over de persoon en het leven van Jezus Christus. Utrecht, Spectrum ,1949 , p. 25.

d. (1)